ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (ΚΥΠ)

 

Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ) είναι μια από τις συχνότερες ασθένειες που προσβάλλουν άνδρες μέσης ηλικίας. Ιστολογικά εμφανίζεται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60% των ανδρών άνω των 60 ετών. Πάνω από το 40% των ανδρών αυτής της ηλικίας έχουν συμπτωματική κλινική νόσο και στους μισούς από αυτούς επηρεάζεται η ποιότητα ζωής. H επίπτωση της νόσου αυξάνεται με την ηλικία.

 

 

 

 

Αιτιολογία

Η ΚΥΠ είναι το συχνότερο καλόηθες νεόπλασμα στον άνδρα.

Η ακριβής αιτιολογία δεν είναι ξεκαθαρισμένη. Στην αιτιολογία της υπερπλαστικής διαδικασίας συμμετέχουν τα ανδρογόνα, τα οιστρογόνα, η αλληλεπίδραση μεταξύ των κυττάρων του στρώματος και του επιθηλίου, καθώς και οι νευροδιαβιβαστές.

Αν και τα ανδρογόνα από μόνα τους δεν προκαλούν ΚΥΠ, η ανάπτυξη της ΚΥΠ απαιτεί την παρουσία των ορχικών ανδρογόνων. Άνδρες που έχουν υποστεί ευνουχισμό πριν την εφηβεία ή έχουν προσβληθεί από γενετικά ελλείμματα που επηρεάζουν την δράση ή την σύνθεση των ανδρογόνων δεν αναπτύσσουν ΚΥΠ. Στον προστάτη, το κύριο ανδρογόνο είναι η διυδροτεστοστερόνη (DHT) που προέρχεται από τη μετατροπή της τεστοστερόνης υπό την επίδραση ενός ενζύμου, της 5α-ρεδουκτάσης (ή 5α-αναγωγάσης).

Τα οιστρογόνα φαίνεται να έχουν επίσης αιτιολογική σχέση με την δημιουργία της ΚΥΠ, αφού αυτή αναπτύσσεται σε περιοχή ιδιαίτερα ευαίσθητη στα οιστρογόνα κατά την εμβρυϊκή ζωή.

 

Παράγοντες κινδύνου για την ΚΥΠ

Οι μόνοι σαφείς παράγοντες κινδύνου για την ΚΥΠ είναι η ηλικία και η παρουσία λειτουργούντων όρχεων. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την επίπτωση της κλινικής νόσου είναι :

 

Α. Φυλή και περιβάλλον. Η κλινική ΚΥΠ είναι πιο συχνή στους μαύρους από τους λευκούς. Στους Ασιάτες έχει χαμηλότερη επίπτωση από τους λευκούς, ενώ σε Ασιάτες που μεταναστεύουν στις δυτικές χώρες αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης της ΚΥΠ, γεγονός που δείχνει ότι στη δημιουργία της πάθησης ενέχονται και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες, όπως η δίαιτα.

 

Β. Διατροφή. Η ΚΥΠ φαίνεται λιγότερο συχνή σε φυτοφάγους και έχει προταθεί ότι ορισμένα λαχανικά είναι προστατευτικά, επειδή περιέχουν φυτοοιστρογόνα που ασκούν αντιανδρογονική δράση στο προστάτη. Στη διαφορετική δίαιτα μπορεί να οφείλονται οι αναφερθείσες διαφορές στην επίπτωση της ΚΥΠ μεταξύ ανατολικών και δυτικών κοινωνιών.

Γ. Γενετικά αίτια. Η ΚΥΠ φαίνεται να έχει οικογενή επίπτωση. Εάν ένας ή περισσότεροι από τους συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν την πάθηση, τότε το άτομο έχει μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσει τη νόσο. Περίπου το 50% των ασθενών που υποβάλλονται σε προστατεκτομή σε ηλικία μικρότερη των 60 ετών έχουν οικογενή μορφή της νόσου, σε αντίθεση με το 9% αυτών που υποβάλλονται σε προστατεκτομή σε μεγαλύτερη ηλικία. Η οικογενής ΚΥΠ χαρακτηρίζεται από μεγάλο μέγεθος προστάτη.

 

 

Συμπτωματολογία και επιπλοκές της ΚΥΠ

 

Η ΚΥΠ χαρακτηρίζεται από μία ποικιλία αποφρακτικών (συμπτώματα ούρησης) και ερεθιστικών συμπτωμάτων (συμπτώματα πλήρωσης ή αποθήκευσης).

 

Η ΚΥΠ είναι συνήθως μια αργή, προοδευτική και σιωπηλή διαδικασία και αναγνωρίζεται από την εμφάνιση των συμπτωμάτων της ούρησης.

 

• Η ελάττωση της δύναμης και της ακτίνας της ούρησης
• Η καθυστέρηση της έναρξης της ούρησης
• Η παρατεταμένη ούρηση
• Η διακοπτόμενη ούρηση
• Η προοδευτική αύξηση του υπολείμματος των ούρων
• Η μείωση του χρόνου πλήρωσης της κύστης
• Η συχνουρία
• Η νυκτουρία
• Η επιτακτική ούρηση
• Η επιτακτική ακράτεια
• Οι ουρολοιμώξεις
• Η οξεία επίσχεση των ούρων
• Η αιματουρία

 

Η παράταση της απόφραξης προκαλεί

 

• μεγάλη αύξηση του υπολείμματος ούρων και
• χρόνια επίσχεση των ούρων

 

Ο ασθενής παρουσιάζει

 

• σημαντική αύξηση της συχνουρίας
• ψηλαφητή μάζα υπερηβικά και
• ακράτεια από υπερπλήρωση

 

Η χρόνια επίσχεση των ούρων είναι μια επικίνδυνη κατάσταση, διότι μπορεί να οδηγήσει σε

 

• αμφοτερόπλευρη υδρονέφρωση και
• προοδευτική έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας ,που μπορεί να καταλήξει σε
• χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

 

Εκτός από την οξεία και τη χρόνια επίσχεση των ούρων, τις ουρολοιμώξεις και τις αιματουρίες, στις επιπλοκές της ΚΥΠ περιλαμβάνονται επίσης

 

• η λιθίαση της κύστης (που σχετίζεται με το υπόλειμμα των ούρων, τις φλεγμονές) και
• τα εκκολπώματα της κύστης

 

Συμπτώματα της ΚΥΠ

 

Αποφρακτικά Συμπτώματα (Συμπτώματα Ούρησης ή Κένωσης)	Ερεθιστικά Συμπτώματα (Συμπτώματα Πλήρωσης ή Αποθήκευσης)
Καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης	Συχνουρία
Ελάττωση στη δύναμη ροής και στην ακτίνα της ούρησης	Νυκτουρία
Παράταση του χρόνου ροής των ούρων	Επιτακτική ούρηση
Διακοπές της ούρησης	Επιτακτική ακράτεια (ακράτεια από έπειξη)
Αίσθημα ατελούς κένωσης κύστης	Καύσος κατά την ούρηση
Επίσχεση ούρων Στάγδην ούρηση με πίεση Ακράτεια από υπερπλήρωση	Υπερηβικός πόνος

 

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής;

 

Τα συμπτώματα της υπερτροφίας του προστάτη ταλαιπωρούν έντονα τους άντρες αλλά και τις συντρόφους τους, επειδή:

 

· Περιορίζεται η καθημερινή τους επαγγελματική και κοινωνική δραστηριότητα, αφού οι συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα τις διακόπτουν.

 

· Διαταράσσεται ο ύπνος τους, έτσι αισθάνονται μία μόνιμη κόπωση.

 

· Πολλές φορές, δεν προλαβαίνουν να πάνε στην τουαλέτα ή ακόμη η περιορισμένη ροή ούρων γίνεται αιτία να λερώνουν το παντελόνι τους (ακράτεια).

 

· Παρουσιάζεται και στυτική δυσλειτουργία.

 

Αυτές οι εμπειρίες συνοδεύονται από συναισθήματα ντροπής, μείωση της αυτοπεποίθησης, και καταθλιπτικά συμπτώματα. Τα προβλήματα αυτά έχουν αντίκτυπο και στη σύντροφο του ασθενή, γιατί, πέρα από τις επιπτώσεις στη σεξουαλική ζωή του ζευγαριού, η σύντροφος ξυπνά το βράδυ από τις επισκέψεις του συζύγου στην τουαλέτα και ανησυχεί, βλέποντας τον άνθρωπό της να κλείνεται στον εαυτό του και να υποφέρει.

 

Διάγνωση της ΚΥΠ

 

Ασθενείς που προσέρχονται με συμπτώματα του κατώτερου ουροποιητικού (LUTS) πρέπει να υποβάλλονται σε βασικό έλεγχο που περιλαμβάνει:

 

το λεπτομερές ιστορικό και την εκτίμηση των συμπτωμάτων,

 

τη φυσική εξέταση περιλαμβανομένης και της δακτυλικής από το ορθό εξέτασης,

 

τη γενική εξέταση ούρων,

 

τη μέτρηση της κρεατινίνης του ορού και

 

τη μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA).

 

Επιπρόσθετες διαγνωστικές δοκιμασίες απαιτούνται στους ασθενείς στους οποίους η διάγνωση δεν είναι ξεκάθαρη από την αρχική εκτίμηση.

 

 

– Ιστορικό και εκτίμηση των συμπτωμάτων. Στην αρχική εκτίμηση, ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό είναι απαραίτητο. Εστιάζεται σε συμπτώματα από το ουροποιητικό, σε προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις, σε γενικά προβλήματα υγείας και στην εκτίμηση της γενικής κατάστασης του πάσχοντος για το ενδεχόμενο μιας μελλοντικής χειρουργικής επέμβασης. Ο σκοπός είναι να διαπιστωθούν και άλλες πιθανές αιτίες της δυσλειτουργίας της ούρησης. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και η ανταπόκριση στη θεραπεία μπορούν να εκτιμηθούν ποσοτικά με το Διεθνές Σκορ Προστατικών Συμπτωμάτων (International Prostate Symptom Score, IPSS).

 

 

 

– Κλινική εξέταση. Η δακτυλική από το ορθό εξέταση αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της κλινικής εξέτασης των ασθενών με ΚΥΠ . Η εξέταση παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για το μέγεθος, τη σύσταση και τα ανατομικά όρια του προστάτη. Από πλευράς σύστασης, ο φυσιολογικός προστάτης είναι ομαλός, συμμετρικός και ελαστικός. Ένα ψηλαφητό οζίδιο ή μία διάχυτη σκληρία και ασυμμετρία του αδένα μπορεί να υποδηλώνει καρκίνο. Αντίθετα, ψηλαφητές και σκληρές σπερματοδόχοι κύστεις πιθανολογούν διήθηση από καρκίνο του προστάτη.

 

 

 

 

 

 

– Γενική εξέταση ούρων. Μπορεί να διαπιστώσει αιματουρία, πυουρία, ή μικροβιουρία που μπορεί να επιπλέκουν την ΚΥΠ. Επί παρουσίας αυτών των ευρημάτων, πρέπει να γίνει διαφορική διάγνωση από άλλες παθήσεις που τα προκαλούν.

 

– Μέτρηση της κρεατινίνης του ορού. Η κρεατινίνη πρέπει να ελέγχεται σε όλους τους ασθενείς με συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού. Περίπου το 10% των ασθενών με ΚΥΠ έχουν κάποιο βαθμό επηρεασμού της νεφρικής λειτουργίας από την απόφραξη

 

 

– Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο (PSA). Καλό είναι να γίνεται σε όλους τους άνδρες που προσέρχονται με συμπτωματολογία, ιδιαίτερα σε αυτούς ηλικίας μικρότερης των 75 ετών, όπου η διαπίστωση του καρκίνου του προστάτη μπορεί να επηρεάσει τις θεραπευτικές αποφάσεις.

 

– Επιπρόσθετες διαγνωστικές δοκιμασίες. Απαιτούνται εάν μετά την αρχική εκτίμηση υπάρχει η πιθανότητα τα συμπτώματα να μην οφείλονται αποκλειστικά στην ΚΥΠ.

 

– Ουροροομετρία

 

Είναι η ηλεκτρονική καταγραφή της ροής των ούρων κατά την διάρκεια της ούρησης. Χρησιμοποιείται στη διαγνωστική εκτίμηση ορισμένων ασθενών, τα αποτελέσματά της όμως δεν είναι ειδικά για την αιτία των συμπτωμάτων.

 

– Απεικόνιση του ουροποιητικού

 

Η κυριότερη απεικονιστική εξέταση του ουροποιητικού στην περίπτωση της ΚΥΠ είναι η διακοιλιακή υπερηχοτομογραφία. Η ενδοφλέβια ουρογραφία γίνεται σπανιότερα και αποφεύγεται στις περιπτώσεις νεφρικής ανεπάρκειας. Ο απεικονιστικός έλεγχος μπορεί να διαπιστώσει λιθίαση, υπόλειμμα ούρων, εκκολπώματα ουροδόχου κύστης, ουρητηροϋδρονέφρωση ως αποτέλεσμα της ΚΥΠ ή άλλη συνυπάρχουσα παθολογία.  

Μέτρηση υπολείμματος των ούρων

 

Το υπόλειμμα των ούρων (ο όγκος που παραμένει στην κύστη μετά την ούρηση) μπορεί να μετρηθεί με υπερηχογράφημα και σπανιότερα με καθετηριασμό της κύστης. Υπόλειμμα ούρων πάνω από 200-300 ml συνήθως υποδηλώνει αποτυχία της συντηρητικής αντιμετώπισης της ΚΥΠ και μεγαλύτερο κίνδυνο οξείας επίσχεσης ούρων.

 

 

 

– Ουρηθροκυστεοσκόπηση

 

 

Γίνεται όταν υπάρχει μικρο- ή μακροσκοπική αιματουρία, στένωμα ουρήθρας ή παράγοντες κινδύνου για στένωμα (π.χ. ουρηθρίτιδα ή κάκωση ουρήθρας), καρκίνος της κύστης ή προηγηθείσα χειρουργική επέμβαση στο κατώτερο ουροποιητικό σύστημα. Αρκετές φορές γίνεται για να δώσει σαφέστερη ανατομική εικόνα (αυχένας, ουρητηρικά στόμια, προστατική ουρήθρα και ουρητηρική πτυχή) του μελλοντικού πεδίου της χειρουργικής επέμβασης.

 

 

 

 

Αντιμετώπιση της ΚΥΠ

 

Η επιλογή μεταξύ της απλής μόνον παρακολούθησης, της φαρμακευτικής ή της χειρουργικής θεραπείας γίνεται με βάση τη φύση και βαρύτητα των συμπτωμάτων, την επίδραση των συμπτωμάτων στην ποιότητα ζωής και την παρουσία επιπλοκών από τη απόφραξη. Επειδή η ΚΥΠ είναι μία νόσος που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής, αλλά σπάνια απειλεί τη ζωή, στην επιλογή της θεραπείας συμμετέχει και ο ίδιος ο ασθενής. Οι χειρουργικές θεραπείες μπορεί να μην είναι κατάλληλες για ηλικιωμένους ασθενείς με συνυπάρχοντα νοσήματα, όπως επίσης οι φαρμακευτικές θεραπείες να μην είναι καλά ανεκτές από τους ασθενείς, λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών. Εξάλλου, η καθυστέρηση της χειρουργικής αντιμετώπισης με το να χρησιμοποιούνται συντηρητικές θεραπείες που δεν προφυλάσσουν τον ασθενή από την πρόοδο της νόσου, δεν αποτελεί πάντοτε τη σοφότερη στρατηγική, αφού μπορεί τελικά να αποβεί επιβλαβής για τον άρρωστο που χειρουργείται σε μεγαλύτερη ηλικία και με αυξημένο χειρουργικό κίνδυνο.

 

Α. Απλή παρακολούθηση

 

Ενδείκνυται σε ασθενείς που παρουσιάζουν πολύ ήπια συμπτωματολογία . Οι ασθενείς αυτοί παρακολουθούνται για την πρόοδο των συμπτωμάτων τους σε τακτά χρονικά διαστήματα .Δίνονται οδηγίες για τον τρόπο ζωής, π.χ. σύσταση αποφυγής λήψης μεγάλων ποσοτήτων υγρών κατά το βράδυ, αποφυγής οινοπνεύματος και ερεθιστικών φαγητών, σύσταση για κίνηση, καθώς και σύσταση για τη μη αναβολή της ούρησης για μεγάλα διαστήματα. Σε περίπτωση επιδείνωσης της συμπτωματολογίας, οι ασθενείς τίθενται σε φαρμακευτική αντιμετώπιση.

 

Β. Φαρμακευτική αντιμετώπιση

 

Όταν τα συμπτώματα είναι εντονότερα ενδείκνυται η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Κατάλληλοι για φαρμακευτική αντιμετώπιση είναι οι ασθενείς με μέσης βαρύτητας συμπτώματα, οι ασθενείς χαμηλού κινδύνου για πρόοδο της νόσου, εκείνοι που αρνούνται τη χειρουργική επέμβαση, καθώς και οι ασθενείς υψηλού χειρουργικού κινδύνου (λ.χ. ηλικιωμένοι με καρδιοαγγειακά νοσήματα).

 

Σήμερα χρησιμοποιούνται δύο κυρίως κατηγορίες φαρμάκων για την φαρμακευτική αντιμετώπιση της ΚΥΠ: οι ανταγωνιστές των α-αδρενεργικών υποδοχέων (alpha-blockers) και οι αναστολείς της 5α-ρεδουκτάσης. Η φυτοθεραπεία που ήταν σε ευρεία χρήση παλαιότερα, σήμερα χρησιμοποιείται όλο και λιγότερο.

 

Πριν την έναρξη της φαρμακευτικής θεραπείας, οι ασθενείς πρέπει να υποβάλλονται στο βασικό έλεγχο,ενώ τα συμπτώματα πρέπει να εκτιμώνται κάθε 3 μήνες κατά την διάρκεια της θεραπείας, ώστε να παρακολουθείται και να εκτιμάται η ανταπόκριση του ασθενούς.

 

1. Ανταγωνιστές α-υποδοχέων

 

Είναι τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΚΥΠ. Δεσμεύουν τους α1Α-αδρενεργικούς υποδοχείς, προκαλώντας τη χαλάρωση των λείων μυϊκών ινών του προστάτη και του αυχένα της κύστης, με αποτέλεσμα την ελάττωση της απόφραξης και τη βελτίωση της ούρησης. Οι α1-ανταγωνιστές,αυξάνουν την μέγιστη ροή των ούρων και βελτιώνουν τα συμπτώματα των ασθενών με ΚΥΠ.

 

Η βελτίωση των αποφρακτικών και ερεθιστικών συμπτωμάτων με τους α-blockers ανέρχεται στο 50-60% των περιπτώσεων. Η βελτίωση επιτυγχάνεται από τις πρώτες ήδη εβδομάδες της χορήγησης. Εάν δεν υπάρξει βελτίωση μέσα σε 3-4 μήνες, τότε χρειάζεται κάποια άλλη εναλλακτική θεραπεία. Η αρχική βελτίωση στο σκορ συμπτωμάτων και στη ροή των ούρων διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας.Σε νορμοτασικούς ασθενείς, οι α-ανταγωνιστές προκαλούν μικρή μεταβολή της αρτηριακής πίεσης.

 

2. Αναστολείς 5α-ρεδουκτάσης

 

Τα φάρμακα αυτά αναστέλλουν τη δράση της 5α-ρεδουκτάσης (ή 5α-αναγωγάσης), ενζύμου που μετατρέπει την τεστοστερόνη σε 5α-διυδροτεστοστερόνη (DHT) και, επομένως, ελαττώνουν σημαντικά τα επίπεδα της DHT, τόσο στο πλάσμα, όσο και στον προστάτη. Επειδή η DHT παίζει ένα ρόλο κλειδί στον έλεγχο της προστατικής ανάπτυξης, η αναστολή της δράσης της προκαλεί υποστροφή της υπερπλασίας. Επομένως, οι αναστολείς μπορούν δυνητικά να αναστείλουν την διαδικασία της ΚΥΠ.

 

Η φιναστερίδη ( αναστολέας του ισοενζύμου 5α-ρεδουκτάσης τύπου 2 ),ελαττώνει την DHT γύρω στο 70-80%, χωρίς να επηρεάζει την τεστοστερόνη του πλάσματος. Η χορήγησή της ελαττώνει τον όγκο του προστάτη κατά 20% μετά από 12 μήνες θεραπείας, βελτιώνοντας τη συμπτωματολογία των ασθενών. Τα κλινικά αποτελέσματα της φιναστερίδης γίνονται εμφανή μετά από 6 μήνες θεραπείας, στους ασθενείς όμως που ανταποκρίνονται φαίνεται ότι τα ευνοϊκά αποτελέσματα διατηρούνται για μακρύ χρονικό διάστημα. Η τιμή του PSΑ ελαττώνεται γύρω στο 50% μετά από 6-12 μήνες θεραπείας και γι’αυτό σε ασθενείς που λαμβάνουν φιναστερίδη πρέπει να διπλασιάζεται για να αξιολογείται. Οι αναστολείς της 5α-ρεδουκτάσης φαίνεται ότι έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε προστάτες μεγαλύτερου μεγέθους (>40 cm3), σε αντίθεση με τους α- ανταγωνιστές, η αποτελεσματικότητα των οποίων είναι ανεξάρτητη του μεγέθους του προστάτη. Σε ηλικιωμένους ασθενείς με μεγάλους προστάτες που έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επίσχεσης ούρων και που επιλέγουν τη φαρμακευτική αντιμετώπιση, στο θεραπευτικό σχήμα πρέπει να περιλαμβάνεται και αναστολέας της 5α-ρεδουκτάσης.

 

Η θεραπεία με τη φιναστερίδη είναι καλά ανεκτή με κύριες παρενέργειες την ελάττωση της libido και τη στυτική δυσλειτουργία στο 5% περίπου των ασθενών. Οι παρενέργειες αυτές φαίνεται ότι είναι αναστρέψιμες με την διακοπή της θεραπείας. Ελάττωση του όγκου του εκσπερματίσματος έχει παρατηρηθεί σε μερικούς ασθενείς.

 

Η ντουταστερίδη, είναι αναστολέας και των δύο ισοενζύμων της 5α-ρεδουκτάσης τύπου 1 και 2. Η χορήγησή της προκαλεί ταχύτερη και μεγαλύτερη πτώση της DHT (93%) σε σύγκριση με τη φιναστερίδη. Τα κλινικά της αποτελέσματα είναι παρόμοια με εκείνα της φιναστερίδης και σε μελέτες χορήγησης σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για πρόοδο της νόσου διαπιστώθηκε επίσης ότι ελαττώνει σημαντικά τον κίνδυνο οξείας επίσχεσης των ούρων.

 

3. Φυτοθεραπεία

 

Διάφορα φυτικά εκχυλίσματα όπως Serenoa repens, Pygeum africanum,Pollen extract, που περιέχουν φυτοστερόλες, φυτο-οιστρογόνα, φλαβινοειδή, λιπαρά οξέα και λεκτίνες, έχουν χρησιμοποιηθεί στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ΚΥΠ. Οι πιθανοί μηχανισμοί δράσης περιλαμβάνουν: την αντιφλεγμονώδη δράση, την ασθενή οιστρογονική δραση κ.α. Πολλοί από τους μηχανισμούς δεν έχουν επαρκή επιστημονική τεκμηρίωση για τους ανθρώπους.

 

Γ. Χειρουργική αντιμετώπιση

 

Ενδείκνυται για τους ασθενείς που παρουσιάζουν επιπλοκές από τη νόσο, που η συμπτωματολογία τους δεν ανακουφίζεται από την φαρμακευτική θεραπεία και που επιζητούν οριστική αντιμετώπιση.

 

Συγκεκριμένα, χειρουργική αντιμετώπιση επιβάλλεται

 

1.σε ασθενείς με οξεία επίσχεση ούρων, η οποία υποτροπίασε μετά την αφαίρεση του καθετήρα

 

2.σε ασθενείς με χρόνια επίσχεση

 

3.με υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις

 

4.με υποτροπιάζουσα αιματουρία

 

5.με λιθίαση της κύστης

 

6.με εκκολπώματα της κύστης, καθώς και

 

7.με νεφρική ανεπάρκεια ως αποτέλεσμα της ΚΥΠ

 

Επίσης, μπορεί να αποτελεί την προσωπική επιλογή του ασθενούς για την οριστική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του που επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής του.

 

Οι χειρουργικές επεμβάσεις για τη νόσο γίνονται συνήθως με επισκληρίδια ή ραχιαία αναισθησία και η βελτίωση των συμπτωμάτων είναι εμφανής αμέσως μετά την επέμβαση. Πρέπει να τονιστεί ότι η βελτίωση στα συμπτώματα που προσφέρουν οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που επιτυγχάνεται με τη φαρμακευτική αγωγή. Γενικά, η χειρουργική αντιμετώπιση βελτιώνει καλύτερα την συμπτωματολογία και τη ροή των ούρων και είναι η πιο δραστική μέθοδος για την ανακούφιση από την απόφραξη.

 

1. Διουρηθρική προστατεκτομή (Transurethral prostatectomy, TURP)

 

 

Είναι η συχνότερη επέμβαση που γίνεται παγκόσμια για τη θεραπεία της ΚΥΠ. Αποτελεί μέχρι σήμερα την πιο συχνή χειρουργική θεραπεία για προστάτες μέχρι 80 γραμμάρια.Γίνεται δια της ουρήθρας με τη χρησιμοποίηση ειδικού εργαλείου, του ηλεκτροτόμου (ρεζεκτοσκοπίου), που εισάγεται από το πέος στην ουρήθρα και φτάνει μέχρι την κύστη. Η αφαίρεση του προστατικού αδενώματος γίνεται με ειδική αγκύλη που συνδέεται με το διουρηθρικό εργαλείο. Η ειδική αγκύλη , κόβει τον προστάτη με ηλεκτρικό ρεύμα σε μικρά κομμάτια. Συγχρόνως, γίνεται καυτηριασμός των σημείων του προστάτη που αιμορραγούν εξαιτίας της κοπής του. Τα κομμάτια των ιστών που κόβονται συσσωρεύονται στην κύστη και απομακρύνονται με πλύσεις με ειδικό ορό. Μετά την ολοκλήρωση της επέμβασης, τοποθετείται ένας καθετήρας μέσω της ουρήθρας, ενώ μέσω του καθετήρα γίνονται συνεχείς πλύσεις στην κύστη. Ο καθετήρας παραμένει συνήθως για 2-4 μέρες.Τα συμπτώματα βελτιώνονται στο 70%-90% των ασθενών. Στο 85% μειώνεται το σκορ των συμπτωμάτων, ενώ η μέγιστη ροή των ούρων αυξάνεται.

 

 

Όπως σε κάθε χειρουργική επέμβαση, οι κίνδυνοι για τον ασθενή εξαρτώνται από την προεγχειρητική του κατάσταση και τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει. Μετεγχειρητικές επιπλοκές αποτελούν οι ουρολοιμώξεις και σπάνια, η επίσχεση ούρων. Μετά την εγχείρηση, οι περισσότεροι άντρες βιώνουν για μερικές ημέρες μιά επιτακτική ανάγκη ούρησης.Μετεγχειρητικά, στους περισσότερους άντρες παρατηρείται παλίνδρομη εκσπερμάτιση λόγω εκτομής του αυχένα της κύστης, ενώ η στύση και ο οργασμός δεν επηρεάζονται.

 

 

 

 

 

 

2. Ανοικτή προστατεκτομή

 

Η ανοικτή προστατεκτομή γίνεται, όταν ο προστάτης έχει μεγαλώσει αρκετά,συνήθως περισσότερο από 80 γραμμάρια, ώστε να μην επιτρέπει την εφαρμογή της διουρηθρικής προστατεκτομής με ασφάλεια. Μέσα από μια μικρή τομή που γίνεται στο κάτω μέρος της κοιλιάς, αφαιρείται ο αδένας χωρίς την κάψα του. Υπάρχουν δύο ήδη ανοικτής προστατεκτομής: η διακυστική, όπου ο προστάτης αφαιρείται μέσα από την κύστη και η οπισθοηβική, όπου ανοίγεται η κάψα του προστάτη και αφαιρείται ο αδένας. Μετά από την ανοικτή προστατεκτομή, τοποθετείται καθετήρας στην κύστη για 5 έως 7 ημέρες. Είναι πολύ αποτελεσματική στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στην επίτευξη ικανοποιητικής ροής ούρων. Η ανάγκη επανεπέμβασης είναι πολύ σπάνια, απαιτεί όμως λίγο μακρύτερη μετεγχειρητική νοσηλεία και παραμονή του καθετήρα. Εφαρμόζεται σε μεγάλα αδενώματα, καθώς επίσης και όταν συνυπάρχει και άλλη παθολογία που χρειάζεται αντιμετώπιση (π.χ. εκκόλπωμα).

 

 

 

3.Ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές

 

Προστατεκτομή με χρήση Laser

 

Γίνεται με την εισαγωγή ειδικού οργάνου μέσα στην ουρήθρα και με άμεση όραση και τη χρήση ειδικών οπτικών ινών, που συνδέονται με μηχανήματα παραγωγής laser διαφόρων τύπων. Οι πιο δοκιμασμένες τεχνικές είναι το Holmium laser και το laser πράσινου φωτός. Η ενέργεια του laser φέρεται με μια ίνα στους ιστούς και χρησιμοποιείται για εξάχνωση ή για θερμοπηξία. Το βασικό πλεονέκτημα της laser προστατεκτομής, είναι ότι η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε ασθενείς υψηλού κινδύνου με μεγαλύτερη ασφάλεια, όπως σε άντρες με σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα. Τα μειονεκτήματα περιλαμβάνουν την αδυναμία ιστολογικής εξέτασης(βιοψίας),τα συχνότερα ερεθιστικά φαινόμενα και το αυξημένο κόστος εξοπλισμού και ινών.

 

Προστατικές προθέσεις (stents)

 

Χρησιμοποιούνται με τη μορφή μόνιμων ή προσωρινών μεταλλικών πλεγμάτων που διατηρούν ανοικτή την προστατική ουρήθρα. Εφαρμόζονται σε μικρή ομάδα ασθενών που φέρουν μόνιμο καθετήρα και δεν μπορούν να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση εξ αιτίας της κακής γενικής κατάστασής τους.

 

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

 

Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα υγείας για τους άντρες παγκοσμίως. Αποτελεί το 11% όλων των περιπτώσεων καρκίνου στην Ευρώπη (ο συχνότερος καρκίνος στους άνδρες, με ποσοστό 31,5% όλων των νέων περιπτώσεων καρκίνου) και ευθύνεται για το 9% των θανάτων από καρκίνο (δεύτερος σε συχνότητα στους άνδρες μετά τον καρκίνο του πνεύμονα). Το 16% των ανδρών άνω των 50 ετών στις ΗΠΑ θα εμφανίσει κλινική νόσο, αλλά μόνο το 2,9% θα πεθάνει από αυτή. Συνολικά το 1% του ανδρικού πληθυσμού παγκοσμίως πεθαίνει από καρκίνο του προστάτη. Κατά τη διάγνωση, μόνο το 55% των περιπτώσεων είναι κλινικά εντοπισμένο στον προστάτη και επομένως πιο εύκολα αντιμετωπίσιμο.

 

Η έγκαιρη διάγνωση όμως είναι εφικτή, αρκεί κάθε άντρας να ευαισθητοποιηθεί γι’ αυτό. Και αυτό, γιατί η πάθηση δεν δίνει κανένα σύμπτωμα στα αρχικά στάδια, όπου η νόσος είναι αντιμετωπίσιμη. Έτσι, η πρώιμη διάγνωση γίνεται μόνο με τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο (PSA και δακτυλική εξέταση).

 

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

 

1. ΗΛΙΚΙΑ: Το 95% των καρκίνων διαγιγνώσκεται σε άνδρες ηλικίας 45-89 ετών, με μέση ηλικίας διάγνωσης τα 72 χρόνια (το 75% των περιπτώσεων αφορούν άνδρες άνω των 65 ετών).

 

Πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη σε σχέση με την ηλικία
Κάτω των 40 ετών	1: 10000
Ηλικία 40-59 ετών	1: 103
Ηλικία 60-79 ετών	1: 8

 

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΝΤΟΠΙΣΗ: μεγαλύτερη εμφάνισης της νόσου στις δυτικές κοινωνίες.

 

3. ΦΥΛΗ: οι Αφροαμερικανοί εμφανίζουν πιο συχνά τη νόσο από τους λευκούς και πεθαίνουν 2-4 φορές συχνότερα από αυτή.

 

4. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ: αν ένας πρώτου βαθμού συγγενής έχει καρκίνο του προστάτη η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου διπλασιάζεται ενώ αν πάσχουν δύο συγγενείς πρώτου βαθμού, ο κίνδυνος αυξάνει από 5 έως 11 φορές. Το γονίδιο που ενοχοποιείται στην εμφάνιση του οικογενούς καρκίνου του προστάτη εδράζεται στο χρωμόσωμα 1.

 

5. ΔΙΑΙΤΑ: διάτα υψηλή σε ζωικό λίπος, κόκκινο κρέας και πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα πιστεύεται ότι αυξάνει τον κίνδυνο γά καρκίνο του προστάτη.

 

6. ΚΑΔΜΙΟ: απαντάται στα τσιγάρα και στις αλκαλικές μπαταρίες.

 

Πως γίνεται η διάγνωση;

 

Η έγκαιρη διάγνωση γίνεται με τον περιοδικό έλεγχο (screening) όλων των ανδρών

 

ηλικίας > 50 έτη (>45 εάν υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού με καρκίνο του προστάτη) με εξέταση αίματος (PSA) και ψηλάφηση του οργάνου (δακτυλική

 

εξέταση) από ουρολόγο για αναζήτηση πιθανής ύποπτης βλάβης. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται ανεξάρτητα από συμπτώματα, καθότι, όπως αναφέρθηκε, ο καρκίνος αναπτύσσεται συνήθως αργά, χωρίς να προκαλεί συμπτώματα που οδηγούν στον γιατρό.

 

Το PSA (Prostatic Specific Antigen) είναι μια πρωτεΐνη του προστάτη που εμφανίζεται σε μικρές ποσότητες στο αίμα των αντρών απολύτως φυσιολογικά. Πάνω από την ηλικία των 50 ετών, περίπου το 20% των ανδρών έχουν αυξημένη τιμή PSA. Η αύξηση του PSA μπορεί να οφείλεται στον προστατικό καρκίνο, αλλά μπορεί επίσης να σχετίζεται με καλοήθη υπερτροφία προστάτη ή ακόμη και με ουρολοίμωξη ή φλεγμονή του προστάτη (προστατίτιδα). Επομένως, πρόσθετες εξετάσεις και ιδιαίτερα η δακτυλική εξέταση του προστάτη από τον Ουρολόγο είναι πάντα απαραίτητες.

 

Φυσιολογικές τιμές PSA ανά ηλικιακή ομάδα

 

Ηλικία	Φυσιολογικές τιμές PSA (ng/ml)
40-49	0 – 2.5
50-59	0 – 3.5
60-69	0 – 4.5
70-79	0 – 6.5

 

Τιμές PSA και πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου προστάτη

 

PSA (ng/ml)	Πιθανότητα καρκίνου (%)
< 2.5	άγνωστη
2.5 – 4.0	10 – 20
4.1 – 10	25
>10	50 – 60

 

Η τιμή του PSA είναι ενδεικτική και η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται από τον Ουρολόγο.

 

Ποιες άλλες ιατρικές εξετάσεις μπορεί να ακολουθήσουν;

 

Δακτυλική εξέταση του προστάτη από τον πρωκτό: η εξέταση μπορεί να είναι ενοχλητική (ιδιαίτερα στους άντρες που έχουν αιμορροΐδες), αλλά συνήθως δεν είναι επώδυνη και διαρκεί πολύ λίγο. Η δακτυλική εξέταση δίνει πληροφορίες για τη σύσταση, το μέγεθος του αδένα και την πιθανότητα παρουσίας φλεγμονής. Η δακτυλική εξέταση μερικές φορές μπορεί να βρει περιστατικά καρκίνου στους άντρες με φυσιολογικά επίπεδα PSA όταν ο ουρολόγος εντοπίσει κάποια σκληρία στην περιοχή του προστάτη. Σε αυτή την περίπτωση, η βιοψία επιβάλλεται ανεξάρτητα από την τιμή του PSA.

 

Πώς γίνεται η βιοψία προστάτη;

 

Η βιοψία του προστάτη θα γίνει με τη χρήση ειδικών υπερήχων με ειδική κεφαλή (διορθική), που εισάγεται από τον πρωκτό και απεικονίζει τον αδένα στην οθόνη. Στη συνέχεια, ο Ουρολόγος με μία λεπτή και μακριά βελόνα, μέσω ειδικής συσκευής στόχευσης, θα λάβει μικρές ποσότητες ιστού από διαφορετικές περιοχές του προστάτη (συνήθως 10-24 τεμάχια). Η εμπειρία είναι δυσάρεστη, αλλά αποδεκτή με τοπική αναισθησία. Οκτώ στους δέκα άντρες, κατά μέσο όρο, μπορεί να έχουν ένα φυσιολογικό αποτέλεσμα βιοψίας (αρνητικό για καρκίνο).

 

ΕΝΤΟΠΙΣΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ: θεραπευτικές επιλογές

 

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη μπορεί να γίνει σήμερα μέσα από τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο. Έτσι, στους περισσότερους ασθενείς, ο καρκίνος διαγιγνώσκεται, όταν είναι εντοπισμένος, πριν δηλαδή δώσει μεταστάσεις.

 

Στα πρώτα στάδια της νόσου οι θεραπευτικές επιλογές είναι πολλές σε αντίθεση με τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη όπου είναι λίγες (ορμονοθεραπεία και μετέπειτα χημειοθεραπεία). Η επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας γίνεται πάντα ύστερα από διεξοδική συζήτηση με τον ασθενή.

 

Τα στάδια του καρκίνου του προστάτη

 

• Στάδιο Ι: Μη ψηλαφητός, μη απεικονιζόμενος εντός του προστάτη.

 

• Στάδιο ΙΙ: Ο καρκίνος είναι σε πιο προηγμένη μορφή, αλλά εξακολουθεί να περιορίζεται στον προστάτη.

 

• Στάδιο ΙΙΙ: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στο εξωτερικό μέρος (κάψα) του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων.

 

• Στάδιο IV: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες, σε παρακείμενα όργανα ή σε ιστούς, όπως της ουροδόχου κύστης ή του ορθού ή σε απομακρυσμένα όργανα, όπως τα οστά, το ήπαρ ή οι πνεύμονες.

 

 

 

Ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας στα αρχικά στάδια;

 

Η πρώτη απόφαση που πρέπει να ληφθεί κατά την αντιμετώπιση του καρκίνου του

 

προστάτη είναι αν είναι απαραίτητη η θεραπεία του.

 

Ο καρκίνος του προστάτη και ειδικά αυτός που εμφανίζεται σε ηλικιωμένους

 

ασθενείς, συνήθως αναπτύσσεται τόσο αργά, που δεν χρειάζεται θεραπεία. Επίσης, η θεραπεία μπορεί να είναι ακατάλληλη ή και αδύνατη, εάν ο ασθενής έχει άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας ή δεν αναμένεται να ζήσει μέχρι να εμφανιστούν τα συμπτώματα. Ο στόχος της παρακολούθησης είναι να αποφευχθεί η θεραπεία σε περιπτώσεις όγκων που δεν θα προκαλέσουν ποτέ πρόβλημα στον ασθενή ενώ αντίθετα οι παρενέργειες της θεραπείας είναι κάποιες φορές σοβαρές και μόνιμες.

 

Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι αρχικών θεραπειών για τον εντοπισμένο προστατικό καρκίνο:

 

• Ενεργητική (προσεκτική) παρακολούθηση/επιτήρηση
• Χειρουργική (ριζική προστατεκτομή)
• Ακτινοθεραπεία (βραχυθεραπεία και εξωτερική)

 

Ενεργητική παρακολούθηση/επιτήρηση

 

Ο ασθενείς θα πρέπει να υποβάλλεται σε τακτικό έλεγχο (για παράδειγμα κάθε 3 με 6 μήνες), αφού ο καρκίνος του προστάτη είναι πάθηση που εξελίσσεται αργά. Η παρακολούθηση συνιστάται σε ασθενείς συνήθως μεγάλης ηλικίας με ένα μικρό όγκο που δεν είναι πολύ επιθετικός, σε ασθενείς με μικρό προσδόκιμο επιβίωσης εξαιτίας άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας ή σε ασθενείς με εντοπισμένη νόσο που δεν δέχονται τις πιθανές επιπλοκές της ριζικής θεραπείας. Η επιλογή αυτή αξιολογείται με βάση τα χαρακτηριστικά ευρήματα της βιοψίας.

 

Ο στόχος της παρακολούθησης είναι να αποφευχθεί η θεραπεία σε περιπτώσεις όγκων που δεν θα προκαλέσουν ποτέ πρόβλημα στον ασθενή ενώ αντίθετα οι παρενέργειες της θεραπείας είναι κάποιες φορές σοβαρές και μόνιμες.  

Χειρουργική

 

Η ριζική προστατεκτομή μπορεί να γίνει σήμερα είτε ανοικτά (με τομή) είτε ενδοσκοπικά (λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά). Το ογκολογικό αποτέλεσμα είναι ίδιο, αλλά οι ενδοσκοπικές μέθοδοι υπερτερούν λόγω μικρότερης νοσηλείας και μετεγχειρητικού πόνου. Κατά τη διάρκεια της ριζικής προστατεκτομής, το σύνολο του προστάτη θα πρέπει να αφαιρεθεί, μαζί με τις σπερματοδόχους κύστεις (ο καρκίνος μπορεί να επεκτείνεται σε αυτές). Σε κάποιες περιπτώσεις, είναι απαραίτητο να αφαιρεθούν και οι λεμφαδένες (λεμφαδενεκτομή).

 

 

 

 

Για να μπορεί να γίνει αυτή η σοβαρή χειρουργική επέμβαση, θα πρέπει ο ασθενής να είναι σε καλή γενική κατάσταση. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αντρών θα συναντήσει δυσκολίες στη στύση μετά τη χειρουργική επέμβαση (στυτική δυσλειτουργία), ενώ όλοι δεν θα έχουν εκσπερμάτιση, αφού έχουν αφαιρεθεί τα βασικά όργανα που παράγουν το σπέρμα. Διατηρείται, όμως, η ερωτική επιθυμία και ξηρός οργασμός χωρίς εκσπερμάτιση. Σε κάποιους άντρες με πολύ καλές στύσεις πριν από την εγχείρηση και με εντοπισμένο καρκίνο, γίνεται διατήρηση των νεύρων της στύσης.

 

 

 

Η ειδική αυτή τεχνική δίνει τη δυνατότητα στους μισούς από αυτούς να ανακτήσουν σταδιακά σε 1-2 χρόνια τις στύσεις τους, εφόσον ακολουθήσουν ειδικό πρόγραμμα μετεγχειρητικά. Πάντως, οι περισσότεροι θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα γνωστά φάρμακα που βοηθούν τη στύση. Επιπλέον, μερικοί ασθενείς θα έχουν απώλεια ούρων (ακράτεια) ειδικά τους πρώτους μήνες μετά την επέμβαση. Ο Ουρολόγος θα πρέπει να παραπέμψει αυτούς τους ασθενείς σε εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή για ειδικές ασκήσεις εγκράτειας άμεσα. Τα προγράμματα αυτά ασκήσεων διαρκούν 3-6 μήνες.

 

Ακτινοθεραπεία του προστάτη

 

Η ακτινοθεραπεία στοχεύει στη θανάτωση των καρκινικών κυττάρων και διακρίνεται στην εξωτερική ακτινοβολία και στη βραχυθεραπεία. Πολλές φορές, τα 2 αυτά είδη ακτινοβολιών χρησιμοποιούνται συνδυαστικά.

 

Εξωτερική ακτινοθεραπεία

 

Η εξωτερική ακτινοθεραπεία πραγματοποιείται από ακτινοθεραπευτές, βάσει προγραμματισμένων ημερήσιων ραντεβού για περίοδο 7-9 εβδομάδων. Κατά την εφαρμογή της εξωτερικής ακτινοθεραπείας, τμήματα της ουροδόχου κύστης και του ορθού μπορεί να ακτινοβοληθούν. Αυτό μπορεί να προκαλέσει διάρροια και/ή συχνουρία μετά τη θεραπεία. Οι ασθενείς μπορεί, επίσης, να αισθάνονται κουρασμένοι κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Μετά την εξωτερική ακτινοθεραπεία, πολλοί ασθενείς θα εμφανίσουν μόνιμη απώλεια των στύσεων (ανικανότητα).

 

Βραχυθεραπεία

 

Η βραχυθεραπεία έχει δώσει αποτελέσματα αντίστοιχα με της ριζικής προστατεκτομής, όταν έχει γίνει σε άντρες με ένδειξη γι’ αυτήν τη θεραπεία, δηλαδή στα πρώτα στάδια της νόσου. Η μέθοδος περιλαμβάνει την εμφύτευση ραδιενεργών σπόρων στον προστάτη.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αυτό γίνεται με τη χρήση διορθικού υπερηχογράφου που, όπως και στη βιοψία, μας επιτρέπει να απεικονίσουμε τον αδένα και να κατευθύνουμε τα εμφυτεύματα στα σωστά σημεία. Μετά τη βραχυθεραπεία, κάποιοι άντρες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα με την ούρηση και τη στύση.

 

 

ΜΗ ΕΝΤΟΠΙΣΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ: θεραπευτικές επιλογές

 

Οι θεραπευτικές επιλογές για τον προχωρημένο (μη εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη) είναι η ορμονοθεραπεία και η χημειοθεραπεία.

 

Ορμονοθεραπεία

 

Στόχος της ορμονοθεραπείας είναι να σταματήσει την παραγωγή της τεστοστερόνης ή να την εμποδίζει να φτάσει στον προστάτη. Η τεστοστερόνη είναι η αντρική ορμόνη και παράγεται στους όρχεις με σήματα που έρχονται από τον εγκέφαλο. Η ανάπτυξη τόσο των υγιών όσο και των καρκινικών κυττάρων του προστάτη εξαρτάται από την παρουσία της τεστοστερόνης. Αν δεν υπάρχει τεστοστερόνη, τα καρκινικά κύτταρα πεθαίνουν ή αναπτύσσονται πολύ αργά.

 

Υπάρχουν δύο κατηγορίες φαρμάκων που λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο και τα οποία δίνονται μεμονωμένα ή συνδυαστικά. Η πρώτη κατηγορία, που κυκλοφορεί με τη μορφή ένεσης (μηνιαία και τρίμηνη μορφή), εμποδίζει την παραγωγή κάποιων ουσιών στον εγκέφαλο. Ο ρόλος των ουσιών αυτών είναι να φτάνουν με το αίμα στον όρχι και να τον διεγείρουν, ώστε να παράγει τεστοστερόνη. Η δεύτερη κατηγορία κυκλοφορεί σε χάπι και εμποδίζει την τεστοστερόνη να μπει στο καρκινικό κύτταρο. Η ορμονοθεραπεία, εκτός από τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη, χρησιμοποιείται και σε άλλες περιπτώσεις. Μπορεί να χορηγηθεί πριν από την ακτινοθεραπεία, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητά της, επειδή προκαλεί συρρίκνωση του όγκου. Επίσης, χρησιμοποιείται μερικές φορές ύστερα από χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία, για να επιβραδύνει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων που ίσως παρέμειναν.

 

Η ορμονοθεραπεία έχει κάποιες παρενέργειες, οι οποίες συνήθως είναι καλά ανεκτές. Ενδεικτικά, οι πιο συχνές είναι η στυτική δυσλειτουργία, εξάψεις, οστεοπόρωση, μειωμένη ερωτική επιθυμία και αύξηση του σωματικού βάρους. Όταν χορηγείται για πολλά χρόνια, αυξάνει τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου.

 

Χημειοθεραπεία

 

Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται, όταν πλέον τα καρκινικά κύτταρα αποκτήσουν αντοχή στην ορμονοθεραπεία. Η νόσος σε αυτό το στάδιο είναι προχωρημένη και υπάρχουν μεταστάσεις στα οστά με πόνους. Η χημειοθεραπεία δεν είναι πολύ αποτελεσματική, για να δοθεί σε πρώιμο στάδιο. Σε αρρώστους με προχωρημένη όμως νόσο, είναι χρήσιμη, τόσο για την παράταση της ζωής όσο και για τη μείωση του πόνου στα οστά. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να συνδυαστεί με εξωτερική ακτινοβολία στα σημεία των οστών όπου υπάρχει έντονος πόνος. Τα φάρμακα που χορηγούνται, σήμερα, έχουν μικρότερη τοξικότητα συγκριτικά με τα παλιότερα, και οι ασθενείς τα ανέχονται σχετικά καλά.  

Πρόληψη
Έχουν μελετηθεί πολλές παρεμβάσεις που μπορεί να μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Αυτές είναι:

 

Άσκηση
Αν και δεν έχει αποδειχθεί σε μεγάλες μελέτες ότι μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, υπάρχουν μελέτες που προτείνουν ότι μπορεί να μειώνει την επίπτωση του επιθετικού καρκίνου (βαρύτερης μορφής). Παρόλα αυτά, ελλείψει «παρενεργειών» και συνυπολογίζοντας τα υπόλοιπα οφέλη, πρέπει να προτείνεται πάντα.

 

Άγχος
Δεν έχουν βρεθεί αρκετά πειστικά δεδομένα για συσχέτιση άγχους και καρκίνου του προστάτη, αν και υπάρχουν κάποιες χαλαρές συσχετίσεις μικρής ισχύος. Φυσικά καλό είναι να γνωρίζουμε ότι είναι δύσκολο να εξαχθούν δεδομένα με τις «κλασσικού τύπου» μελέτες. Επίσης, υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που συνδέουν το άγχος με αρκετές μορφές καρκίνου, άρα μπορεί να συσταθεί έλεγχος άγχους συνυπολογίζοντας τα υπόλοιπα οφέλη (στην ποιότητα ζωής κτλ). Ιδανικό έλεγχο άγχους προσφέρει η ομοιοπαθητική, ο βιοσυντονισμός και ο βελονισμός.

 

Διαιτητικά λίπη
Η αυξημένη κατανάλωση λιπαρών, ειδικά κορεσμένων και trans-λιπαρών οξέων έχει άρρηκτα συνδεθεί με την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη. Επιβάλλεται σημαντική μείωση της πρόσληψής τους, δηλαδή των λιπαρών ζωικής προέλευσης και των υδρογονωμένων λιπαρών οξέων όπως φυτίνες και μαργαρίνες, ακόμα και αυτών που θεωρούνται «καλά», όπως το becel και το benecol. Προστασία από τον καρκίνο του προστάτη προσφέρει η αυξημένη κατανάλωση ω-3 λιπαρών, ειδικά από ψάρια. Περισσότερες πληροφορίες για διαιτητικά λιπαρά εδώ.

 

Σόγια
Ο καρκίνος του προστάτη είναι σπάνιος στην Κίνα (28 φορές πιο συχνός στην Νορβηγία, 18 στην Αγγλία και 16 στην Αμερική) και στην Ιαπωνία. Αυτή η μειωμένη εμφάνιση οφείλεται κατά ένα μέρος τουλάχιστον στην αυξημένη κατανάλωση σόγιας. Η σόγια περιέχει ισοφλαβόνες που δεν είναι βιοενεργές, αλλά ενεργοποιούνται στο παχύ έντερο από τα καλά βακτήρια, γνωστά ως και προβιοτικά. Τα προϊόντα σόγια με «ζυμομένη» σόγια παρέχουν μεγαλύτερη ποσότητα βιοενεργών ισοφλαβονών.

 

 

 

Κάπνισμα
Το κάπνισμα είναι μία πολύ επιβλαβής συνήθεια. Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να έχει πολλά οφέλη για τον οργανισμό, ένα από τα οποία είναι και η μείωση της εμφάνισης του καρκίνου του προστάτη. Ο βελονισμός μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια στην διακοπή του καπνίσματος.

 

 Λιναρόσπορος

Ο λιναρόσπορος είναι μία παραγνωρισμένη τροφή. Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων δεν τον έχει εντάξει στο διαιτολόγιό του, αν και τα οφέλη που προσφέρει είναι τεράστια. Στην περίπτωση του καρκίνου του προστάτη έχει αποδειχθεί ότι διατροφή πλούσια σε λιναρόσπορο μειώνει την πιθανότητα εμφάνισής του. Πλούσιος σε βιοδιαθέσιμα θρεπτικά συστατικά περιέχει μόνο ο φρεσκοτριμμένος λιναρόσπορος. Το λινέλαιο δεν είναι καλή λύση (μπορεί να είναι και επιβλαβές για τον καρκίνο του προστάτη).

 

 

 

Γαλακτοκομικά και ασβέστιο
Τα δεδομένα για τα γαλακτοκομικά και το ασβέστιο είναι συγκρουόμενα και υπάρχει δυσκολία στην εκτίμησή τους. Συνεκτιμώντας τα στοιχεία και σκεπτόμενοι ολιστικά, το ασβέστιο δεν πρέπει να μειώνεται, ούτε τα γαλακτοκομικά, παρά μόνο αυτά που είναι πλούσια σε λιπαρά, όπως τα τυριά.

 

Ήλιος και βιταμίνη D
Η βιταμίνη D χημικά μοιάζει περισσότερο με ορμόνη, παρά με βιταμίνη. Στην επιδερμίδα μας υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες ως προβιταμίνη που μετατρέπεται σε βιταμίνη D υπό την επίδραση του ήλιου. Τα επιστημονικά δεδομένα δεν δείχνουν επαρκή συσχέτιση της πρόσληψης βιταμίνης D και του καρκίνου του προστάτη, αν και η ηλιοφάνεια φαίνεται να προστατεύει (αλλά μπορεί να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες). Η σύσταση της ολιστικής ιατρικής είναι άσκηση σε εξωτερικούς χώρους με ηλιοφάνεια (και την σχετική ηλιοπροστασία φυσικά όταν η ένταση του ήλιου είναι μεγάλη. Συμπληρώματα διατροφής με βιταμίνη D δεν συστήνονται, ειδικά στην Ελλάδα.

 

 

 

Βιταμίνη Ε και Σελήνιο
Με τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα δεν μπορεί να γίνει σύσταση για λήψη σκευασμάτων ως μέτρο πρόληψης του καρκίνου του προστάτη, αλλά πρέπει να είναι μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής.

 

Λυκοπένιο

 

Το λυκοπένιο είναι ένας ισχυρός αντιοξειδωτικός και αντικαρκινικός παράγοντας. Επίσης είναι θερμοανθεκτικό συστατικό, άρα αντέχει στο μαγείρεμα ( δείτε εδώ για τον τρόπο που το μαγείρεμα επηρεάζει τα θρεπτικά συστατικά ). Βρίσκεται στις ντομάτες και σε κόκκινα φρούτα και λαχανικά (όπως το καρπούζι και το βερύκοκο). Η κόκκινη σάλτσα περιέχει πιο βιοδιαθέσιμο λυκοπένιο απ’ ότι η φρέσκια ντομάτα. Συστήνεται η πρόσληψη 2 μερίδων ½ κούπας κόκκινης σάλτσας από ντομάτες την εβδομάδα για την μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.

 

 

 

Ρόδι

Καθώς υπάρχουν σημαντικά προκλινικά δεδομένα (δηλαδή, όχι σε ανθρώπους), συστήνεται να περιέχεται ως μέρος μίας πλούσιας και ισορροπημένης διατροφής με στόχο την πρόληψη του καρκίνου του προστάτη.

 

 

 

Πράσινο τσάι
Το πράσινο τσάι είναι πλούσιο σε κατεχίνες και πολυφενόλες που είναι ισχυροί αντιοξειδωτικοί και αντικαρκινικοί παράγοντες. Η αντιοξειδωτική δράση 2 φλιτζανιών πράσινου τσαγιού είναι ανάλογη με αυτή από 4 μήλα, 7 ποτηριών χυμό πορτοκάλι και 20 ποτηριών χυμού μήλου. Συστήνεται η μέτρια (2-4 φλιτζάνια) κατανάλωση πράσινου τσαγιού την ημέρα, ειδικά σε άτομα σε κίνδυνο (ιστορικό, ηλικία κτλ) για ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη.

 

 

 

Κουρκουμάς (turmeric)
Ο κουρκουμάς έχει πολύ αξιόλογα προκλινικά δεδομένα για την προστασία από καρκίνου του προστάτη και άλλες μορφές καρκίνου. Πριν γίνουν ειδικές συστάσεις αναμένονται κλινικές μελέτες σε ανθρώπους. Μέχρι τότε συστήνεται η λήψη στην τροφή ως μέτρο πρόληψης εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Αν κάποιος αποφασίσει να το λάβει ως συμπλήρωμα διατροφής καλύτερα να περιέχει και πιπερίνη (από τον μαύρο πιπέρι) που αυξάνει δραματικά την πρόσληψη της κουρκουμίνης.

 

 

 

 

Γεωγραφική εντόπιση του καρκίνου του προστάτη. Με κόκκινο και πορτοκαλί οι περιοχές με τη συχνότερη εντόπιση ενώ με πράσινο οι περιοχές με τη μικρότερη.

 

Τα ύπουλα συμπτώματα

 Όταν ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζεται, το κάνει συνήθως αθόρυβα. Ο πιο συχνός τύπος προστατικού καρκίνου λέγεται αδενοκαρκίνωμα και αναπτύσσεται στα κύτταρα του προστάτη με αργούς ρυθμούς. Συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται μόνο σε προχωρημένο στάδιο της ασθένειας, όπως οι διαταραχές της ούρησης, η αιματουρία, ο πόνος στα οστά, στο υπογάστριο και στο περίνεο. Εφόσον λοιπόν παρατηρηθούν αυτά τα συμπτώματα ή ο προληπτικός έλεγχος δείξει σημάδια προστατικού καρκίνου, τα επόμενα βήματα είναι η οριστική διάγνωση μέσω ιστολογικής ανάλυσης. Ο ειδικός προσδιορίζει τότε το πόσο επιθετικός είναι ο καρκίνος και ως εκ τούτου τις πιθανότητες να πραγματοποιηθεί μετάσταση – οι συνηθέστερες περιπτώσεις μετάστασης αφορούν τους λεμφαδένες και τα οστά.

 

 

 Η αποτελεσματική θεραπεία

Ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να είναι ο πιο συχνός καρκίνος στον άνδρα, αλλά έχει τρία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: είναι αργός στην εξέλιξη, συνήθως εμφανίζεται σε μεγάλες ηλικίες και στα πρώτα στάδια θεραπεύεται. Η θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, ο οποίος εφ’ όσον διαγνωστεί εγκαίρως πλησιάζει το 100% σε ποσοστό επιτυχίας, αποφασίζεται με βάση τα δεδομένα του κάθε ασθενή. Για παράδειγμα, η ριζική προστατεκτομή (αφαίρεση όλου του αδένα, ο οποίος άλλωστε δεν αποτελεί ζωτικό όργανο) που αποτελεί την πιο δημοφιλή αντιμετώπιση ή η εκτομή μέρους μόνο του προστατικού συστήματος συνίσταται για όσους βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση, χωρίς μεγάλη καρκινική επέκταση, ενώ στους γηραιότερους και σε όσους παρουσιάζουν μεταστάσεις η ορμονική θεραπεία είναι συνήθως καταλληλότερη. Ένα επιπλέον μη χειρουργικό «όπλο» ενάντια στον καρκίνο είναι η τοπική ακτινοβολία.